Kuvamile ukuthi abantu abakhuluma isiZulu noma ulimi olulodwa balukhulume ngezindlela ezingafani. Bhala i-eseyi uchaze ngokwahlukahlukana kolimi okungaphakathi (internal variation). Empendulweni yakho, chaza izinto ezibangela lokhu kwahlukahlukana. [50]

Isingeniso (1 Paragraph/6-8 lines): [10 Marks]
(i) Bhala isendlalelo/isethulo uchaze ngokwahlukahlukana kolimi ngaphakathi (2-3 lines).
(ii) Chaza inhloso ye-iseyi yakho.
(iii) Chaza ukuthi i-eseyi yakho uzoyihlela njani (outline of points).

Umzimba (8-12 Paragraphs): [60 Marks]
(i) Chaza izinhlobo zokwahlukahlukana nezinto ezibangela ukwahlukahlukana kolimi ngaphakathi
(ii) Nikeza izibonelo
(iii) Khombisa ukuthi ulwenzile ucwaningo ngokusebenzisa imibono yongcweti oyicaphune kokufundile.

Isiphetho (1 Paragraph/6-8 lines) [10 Marks]
(i) Fingqa amaphuzu akho
(ii) Veza ukuthi yini okwazile ukuyifeza emsebenzini wakho

1 answer

Isingeniso

Ulimi luhlanganisa izindlela eziningi zokukhuluma nalokho okukhuluma, okuyisizathu sokuthi abantu abakhuluma isiZulu bazobonakala benokuhlukahluka okukhulu kokusebenzisa ulimi. Lokhu kuhlukahlukana kuhambisana nezimo ezithile zomphakathi, njengendawo, isizinda, kanye nezici zomuntu ngabanye. Inhloso ye-eseyi lokhu ukuveza ukwahlukahlukana kolimi okungaphakathi njengokubalulekile ekukhulumeni isiZulu. Ngohlelo lwezihloko ezizolandela, sizobheka izinhlobo zokwahlukahlukana kolimi, izizathu ezibangela lokhu, kanye nezibonelo eziveza ukuthi abantu bakhuluma kanjani isiZulu ngenye indlela, ezihlanganisa izifunda, ubudala, nezimo zempilo.

Umzimba

  1. Izinhlobo zokwahlukahlukana kolimi: Ukukhuluma isiZulu, abantu bangase basebenzise izindlela ezahlukene, okubandakanya:

    • Izifunda: Ulimi luhlukile ngokwenkolo kwezifunda ezehlukene. Ngokwesibonelo, isiZulu esikhuluma eThekwini singahamba phambili uma siqhathaniswa nesiZulu esikhuluma eMbanjeni.
    • Izizinda zomphakathi: Lokhu kusebenza ebantwini abavela ezindaweni ezahlukene; abanye badinga ukusebenzisa ulimi olucacile, kuyilapho abanye beshintsha izinto zalezo zindawo.
    • Isizinda sezemfundo: Abantu abahamba phambili emfundisweni bathembela kakhulu kumagama abhalwe phansi, kanti abanye basasebenzisa amagama akhulunywayo.
  2. Izizathu ezibangela ukwahlukahlukana:

    • Izinguquko zamasiko: Amasiko ahlukene enza kube nezinguquko kokuhumusha amagama namagama. Ngokuvamile, izinkolo ezihlukene zingadala izinguquko ekukhulumeni.
    • Izakhamuzi: Abantu abakhuluma isiZulu bezindaweni ezahlukahlukene bazothola izinkulumo zabo ezinhlobonhlobo, abakha umphakathi ophakathi.
    • Ukufunda: Izinga lemfundo nabantu benza kube lula ukwakha izindlela ezihlukene zokukhuluma isiZulu, lapho abafundayo bezama ukugwema ukwehlisa izinqubo zokukhuluma.
  3. Izibonelo ezicacile:

    • Izifunda: E-kwazulu-Natal, umuntu angase abizwe ngenkulumo yenkosi ngelika “Sikhulu,” kodwa eMpumalanga, bengase bakhulume nge “Baba” noma “Mama.”
    • Ubuthakathaka: Umfana osesiswini somphakathi makhulu angase ashayisane nempikiswano lapho eshintsha izincazelo zamagama.
    • Ukufunda: Abantu abavela emazweni ase-Afrika, njengamaZulu abakhuluma isiNgisi, bangase baphendule ngobuchule bezifundo zabo, baqhubeke betshala izithako ezahlukene zenkulumo.
  4. Ukubheka izimvo zobuchwepheshe:

    • Ngokwemibono yongcweti, uMfundisi uXolani Xulu uveza ukuthi “ukukhuluma isiZulu kuhlukahlukene ngangokuphathelene nezimo zezindawo ezihlukene." Lokhu kusinika umbono ophusile wokuthi ukwahlukahluka kolimi kungakhiwa izinto ezifana nemihla-nemihla, izinkanyezi zomphakathi, nemikhuba yamasiko.
    • UProfessor Nandi Mthethwa uphinde ephethe ukuthi ukwahlukahlukana kolimi ngenxa yokwehluka kwezingqungquthela umphakathi kukhombisa ukuthi ulimi lungashintsha ngokuhamba kwesikhathi, njengokwakhiwa kwezilimi ezintsha.

Isiphetho

Ekugcineni, ukwahlukahlukana kolimi okungaphakathi kubalulekile ekukhulumeni isiZulu, kubonisa ukuthi ulimi luhlobene nezimo kanye nezimo zempilo zabantu. Ukuhlola lezi zinto ngicabange ukuthi kudingeka ukuthi siqonde indlela abantu abakhuluma ngayo isiZulu, ngokusebenzisa izibonelo ezisebenzayo ezisuka ezindaweni ezahlukene. Ngalesi sihloko, ngithole ukufunda ngezinto ezithile eziphawulekayo, futhi ngiqonda ukuthi ukwahlukahlukana kolimi kubalulekile ekwakheni indawo yokuxhumana phakathi kwabantu abakhuluma isiZulu.